In dit opiniestuk bespreek ik zomertijd, wintertijd, de herkomst, de huidige situatie en waarom we permanent zomertijd zouden moeten willen.
Standaard tijd
Hoe zit het nou met tijd.. Vroeger kwam tijd niet zo op de minuut. We werkten met een zonnewijzer en op het moment dat de zon het hoogst in de lucht staat, wijst de schaduw van de constructie recht omhoog. Of recht naar beneden, moet ik eigenlijk zeggen. Op dit moment is het 12 uur ‘s-middags. Alle andere tijd was hier een afgeleide van.
Meten met een zonnewijzer brengt natuurlijk problemen met zich mee. Zeker toen we de tijd in cijfers gingen uitdrukken. Iedere grotere plaats in de regio had immers zo zijn eigen tijd. Hoe verder naar het oosten je gaat, hoe later het al is op hetzelfde moment. In het oosten komt de zon immers op, dus het is daar eerder middag dan in het westen, daar waar de zon onder gaat.
Met de komst van het besef van een ronde aarde, in plaats van een platte aarde, was – ook voor navigatie – een standaard tijd wenselijk. Lang verhaal kort is dat in de Engelse plaats Greenwich, waar de tijd exact klopt volgens de Greenwich Mean Time (tijdzone 0, oftewel GMT) loopt.
Ondertussen werd per land de tijd gestandaardiseerd. In Nederland werd gekozen voor de tijd in Amsterdam, onze hoofdstad. In Amsterdam is het maar 20 minuten eerder middag dan in Greenwich. Deze situatie heeft een tijd bestaan maar door regelgeving vanuit Duitsland, tijdens de oorlog, zijn wij samen met de meeste West-Europese landen overgeschakeld op de tijd in Berlijn, onze huidige tijd. In essentie betekent dat dan ook, dat onze standaard tijd 40 minuten voor loopt op de zonnetijd.
Zomertijd
Waar de standaard tijd en de voorloper de zonnetijd vooral gebaseerd waren op de natuur en de boeren, in een tijd waarin elektrisch licht niet of nauwelijks bestond en kunstlicht – zeker voor de komst van elektriciteit – maar beperkt licht gaf, hadden we het daglicht gewoon nodig voor een productieve samenleving.
Door een veranderende samenleving en technologische ontwikkelingen werd de roep om een nieuwe tijdsverdeling, zeker in de zomermaanden, steeds groter. We hebben in de ochtend het licht immers niet meer zo vroeg nodig als in voorbije eeuwen. Zeker in de zomermaanden niet. In plaats daarvan kunnen we het daglicht in de avond goed gebruiken, zodat we na het werk bij daglicht kunnen ontspannen, sporten of buiten vertoeven.
Het uur tijdsverschuiving van zomertijd bracht ons die zo gewenste tijdsverschuiving. Vroeger waren het 6 maanden en tegenwoordig zijn het er 7, de zomertijd is daarmee geldig vanaf de laatste zondag van maart tot de laatste zondag van oktober. In verhouding tot de zonnetijd lopen we dan zelfs niet maar 1 uur, maar zelfs 1 uur en 40 minuten voor op de stand van de zon.
In de wintermaanden, de 5 maanden waarin we de standaard tijd gebruiken, zijn de dagen korter. Dat houdt in dat het niet alleen ‘s-avonds vroeger donker wordt, maar ook ‘s-morgens later licht. Om de natuur georiënteerde mensen, waaronder de boeren, te vriend te houden – voor hen is daglicht immers belangrijk bij de uitvoering van hun werk – zijn we blijven vasthouden aan de standaardtijd als wintertijd. De haan kraait ook niet ineens op een ander uur als wij als mensen besluiten de klok te verzetten..
Nadelen
De invoering van de zomertijd bracht, naast de evidente voordelen, ook nadelen met zich mee. Die nadelen echter zijn, met uitzondering van de eerder genoemde mensen, niet een probleem met de zomertijd zelf, maar met het hanteren van twee tijden in het verloop van een jaar. Het verzetten van de klokken, een ongemak dat de digitalisering steeds meer heeft opgelost met zelf inregelende klokken, is daarvan een klein aspect.
Grotere nadelen echter zijn problemen met gewenning, waarbij mensen die daarvoor gevoelig zijn, een soort jetlag ervaren iedere keer dat de klok een uurtje vooruit (voorjaar) of terug (najaar) gaat. Ook is de laagstaande zon in deze periode een issue voor met name het forensen verkeer. Het slechte zicht door de zon die recht in je gezicht schijnt zorgt voor meer verkeersongevallen en we doen die periode gewoon nog een keertje over, zowel in het voorjaar als in het najaar. Het gevolg zijn nodeloze extra verkeersslachtoffers.
Afschaffen
Begrijpelijk dan ook dat er veel mensen zijn voor het afschaffen van zomertijd. In essentie wordt daarmee het afschaffen van twee tijdssystemen bedoeld en niet de zomertijd zelf!
Natuurlijk zijn er de puristen en de mensen met een praktisch belang bij het aanhouden van de wintertijd, zeker in de wintermaanden. Het liefste zouden zij zelfs terugkeren naar de Amsterdamse zonnetijd, omdat dat nou eenmaal klopt. Maar de zomertijd is mijns inziens, en dat inzicht deel ik met de overgrote meerderheid van de hedendaagse Europeaan, de betere keus om als permanente tijd te gaan hanteren.
Permanent Zomertijd
We hebben de voor- en nadelen van de respectieve tijdssystemen besproken en zoals ik al aangaf zou zomertijd m.i. de beste tijd zijn om te hanteren. Dit beperkt de periode waarin de meeste mensen geen daglicht meer hebben om privé te gebruiken. Ook voorkomen we dubbele periodes van laagstaande zon met alle gevolgen van dien en het bespaart energie. Het beperkt de periode van de winterdip die veel mensen ervaren, de periode waarin mensen pessimistischer of zelfs depressief zijn, opnieuw door het gebrek aan het zien van daglicht.
Concluderend kunnen we dus stellen dat, los van mensen met etische bezwaren (met name naar zichzelf) en de kleine groep mensen die voor het werk nog altijd daglicht nodig heeft in de vroege uren van de dag, het permanent instellen van de zomertijd de beste oplossing is voor onze eenentwintigste eeuwse samenleving. En politiek is dit besef er ook al wel – anders was destijds ook nooit besloten tot invoering en verlenging van de zomertijdperiode. Voor nu is het een kwestie van geduld, tot nieuwe regelgeving de tendens in de samenleving volgt en we permanent zomertijd mogen genieten. Dat dus.
